منصور بیطرف

سال گذشته در چنین روزهایی مقاله‌ای با عنوان «آیا چین (کامالا) هریس را ترجیح می‌دهد یا ترامپ را؟» از سوی سه اندیشمند چینی به نام‌های وانگ جیسی، هو ران و ژائو جیان‌وی در سایت فارن‌افرز منتشر شد. اهمیت این مقاله به آن خاطر بود که اولا آمریکا هنوز گرم انتخابات بود و گمانه‌زنی‌ها هرچند به سمت برنده شدن ترامپ بود، اما با این حال احتمال نه چندان کمی هم می‌رفت که هریس برنده شود و ثانیا این مقاله از سوی وانگ جیسی، بنیان‌گذار موسسه مطالعات بین‌المللی و استراتژیک دانشگاه پکن، همراه با دو پژوهشگر همان موسسه نگاشته شده بود. چرا وانگ جیسی این‌قدر مهم است و حال که هنوز «نگاه به شرق» در کشور طرفداران زیاد دارد، چرا از وانگ جیسی، واقع گرایی را نیاموزیم؟

در میان صاحب‌نظران داستان جالبی از نفوذ وجود دارد. صحت و سقم این داستان معلوم نیست، اما با توجه به خصلت سازمان‌های جاسوسی می‌تواند تا اندازه‌ای مقرون به صحت باشد. داستان از این قرار است که در دوره رهبری مارشال تیتو بر یوگسلاوی سابق یکی از مشاوران او جاسوس سازمان سیا از آب درآمد. مارشال تیتو او را خواست و گفت من تو را بیش از ۳۰سال است می‌شناسم از تو مدرکی دال بر اینکه اطلاعاتی را به بیرون درز داده باشی هم نیست. تو چه جاسوسی بودی و چگونه جاسوسی می‌کردی؟ این جاسوس سیا پاسخ داد که من اطلاعاتی را به بیرون درز نمی‌دادم، اما به شما مشاوره‌های غلط می‌دادم. مثلا می‌خواستی فلان فرد را که بسیار شایسته است وزیر یا استاندار فلان منطقه بکنی، وظیفه من این بود که نگذارم این فرد سمتی را در دولت بر عهده بگیرد و یک فرد بی‌لیاقت را به شما معرفی می‌کردم تا از این طریق به کشور ضربه بزنم.

۲۳ خردادماه ساعت حدود ۳:۳۰ بامداد، اسرائیل در سه عملیات جداگانه به ایران حمله کرد و جنگ ۱۲روزه‌ای را رقم زد که بدون شک در آینده جزو دروس نظامی خواهد شد. یکی از این عملیات که منجر به شهادت چند تن از فرماندهان نظامی کشور شد و عملیاتی به‌نام «نارنیا» که ۹ نفر از دانشمندان هسته‌ای را ترور کرد. عملیات سوم هم حمله به سیستم‌های ناوبری و پرتاب‌کننده‌های موشکی بود که هرچند هنوز از سوی مقامات ایران میزان خسارات آنها معلوم نشده اما تاخیر در مجوز پروازها پس از اعلام آتش‌بس در آسمان‌های غربی، مرکزی و جنوبی کشور نشان از آسیب این سیستم‌ها می‌دهد.

جوزف نای، واضع و نظریه‌پرداز «قدرت نرم» روز سه‌شنبه در ۸۸سالگی درگذشت. در واقع خبر درگذشت او در همان روزی اعلام شد که پاپ انتخاب می‌شد. شاید در وهله اول این دو به هم ارتباط نداشته باشند، اما بهتر است بدانیم که جوزف نای همان چیزی را تئوریزه کرد و وارد سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا کرد که پاپ‌های واتیکان، قرن‌ها آن را موعظه می‌کردند: «دل‌های مردم را زبان نرم می‌رباید!» (عهد عتیق - امثال سلیمان)

جنگ تجاری ترامپ چهارشنبه هفته گذشته با اعلام تعرفه‌های جهانی به اوج خود رسید. شدت این تعرفه‌ها و سپس محکم ایستادن رئیس‌جمهور آمریکا بر روی این تعرفه‌ها به حدی بود که دوشنبه گذشته بورس‌های جهانی به هم ریخت و شاخص‌ها در این بازارها یکی پس از دیگری سقوط کردند.

اوضاع و احوال سیاسی جهان در ایام عید، مسیر هیجان‌انگیز و پیش‌بینی‌نشده‌ای را پشت سر گذاشت. عامل و فاکتور مهم این هیجان و پیش‌بینی‌ناپذیری، کسی نبود جز «ترامپ». در ایام تعطیلات، ترامپ توانست با زلنسکی بر سر آتش‌بس جنگ روسیه با اوکراین به توافق برسد؛ هرچند که هنوز پوتین در این زمینه سکوت کرده و سبب خشم ترامپ شده است. تعرفه ۲۵درصدی بر واردات خودرو به آمریکا و نیز یک تعرفه پایه‌ای ۱۰درصد بر تمام کشورهای جهان (به جز روسیه) وضع کند؛ اتفاقی که یکی از تحلیلگران اقتصادی صندوق بین‌المللی پول آن را به مثابه انداختن بمب اتمی بر اقتصاد جهان توصیف کرد و مهم‌تر از همه اینها نامه‌ای برای رهبری جمهوری اسلامی ایران در زمینه توافق –البته همراه با تهدید– بنویسد.

انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده در سال ۲۰۲۵ شوک قابل‌توجهی به نظام بین‌الملل وارد کرد. این شوک نه‌تنها ابعاد اقتصادی داشت، بلکه پیامدهای سیاسی گسترده‌ای نیز در پی داشت.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا بالاخره تهدیدی را که پیش از این هشدار داده بود (اعمال تعرفه‌های ۲۵‌درصدی بر واردات کالا از کانادا و مکزیک و ۱۰‌درصدی بر واردات کالا از چین) شنبه شب عملیاتی کرد. این تعرفه‌ها هرچند از نگاه ترامپ برای کمک به اقتصاد آمریکا از یک طرف و تنبیه سیاستی از طرف دیگر، بیان‌شده، اما از نگاه کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی و سیاسی، اعمال تعرفه‌ها نه‌تنها برای اقتصاد آمریکا بلکه برای اقتصاد جهان زیان و خسارتی برجای می‌گذارد که به این زودی‌ها نمی‌توان آن را برطرف کرد؛ در واقع ترامپ با اعمال این تعرفه‌ها که پیش‌بینی می‌شود به‌زودی بر کشورهای دیگر اروپایی اعمال شود، جنگ تجاری‌ای را آغاز کرده که پیش از این سابقه نداشته‌است. هرچند ترامپ با استفاده از اختیارات قانونی خود این تصمیم را گرفته‌است اما به عقیده کارشناسانی که با رویترز مصاحبه کرده‌اند این تصمیم می‌تواند در معرض پیگردهای حقوقی قرار گیرد؛ زیرا ترامپ فرمان اجرایی خود را بر مبنای قانون معروف به «قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی» (IEEPA) گرفته‌است.

دونالد ترامپ امروز - ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ - با مراسم سوگند وارد کاخ سفید می‌شود و دور دوم ریاست‌جمهوری خود را آغاز می‌کند. فی الواقع کسی فکر نمی‌کرد ترامپ که در انتخابات ۲۰۲۰ از جو بایدن شکست خورد – هر چند که خودش اعتقاد به شکست نداشت و ندارد – دوباره وارد عرصه انتخابات شود زیرا سابقه تاریخی قوی در این زمینه وجود نداشت که رئیس‌جمهور شکست‌خورده دوباره وارد مبارزه انتخاباتی شود و کسی هم فکر نمی‌کرد با اتهاماتی که دونالد ترامپ با آنها مواجه است – از قبیل سوءرفتارهای جنسی، فرار از مالیات، دادن رشوه و نیز بانی حمله به کنگره در ۶ ژانویه ۲۰۲۰ – بخواهد دوباره وارد عرصه انتخابات شود.

چهاردهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در شرایطی برگزار شد که رئیس‌جمهوری سابق ایران، سیدابراهیم رئیسی، در یک سانحه هوایی به شهادت رسید. همین اتفاق سبب برگزاری انتخابات زودهنگام -یک‌سال زودتر از موعد- ریاست‌جمهوری شد؛ انتخاباتی که به پیروزی مسعود پزشکیان، نامزد مورد حمایت اصلاح‌طلبان منجر شد. انتخاب پزشکیان در واقع تغییر نگاه ملی به سیاست خارجی هم بود. اگر در دو دولت سابق سیاست خارجی به دلایلی تعلیق یا قفل شده بود، اما در دولت چهاردهم سمت و سوی سیاست خارجی، حل چالش‌های موجود است. این نگاه به نوعی علامتی به کشورهای اروپایی و ایالات متحده بود. کشوری که به‌تازگی انتخابات ریاست‌جمهوری هم در آن برگزار و به پیروزی دونالد ترامپ منتهی شد.

فرد پشت پرده سیاست‌های اقتصادی ترکیه چه کسی می‌تواند باشد؟ رجب طیب‌اردوغان بیش از دو دهه است که فرد اول تصمیم‌گیرنده سیاست‌های ترکیه است. در این مدت همیشه یک فرد در کنار او بوده و رابط میان دولت و مردم و بازرگانان است.