جابه‌جایی ۸ مدیرعامل در ۸ سال

معصومه شریعتی اگرچه تغییر و تحول به طور کل امری پسندیده و مثبت ارزیابی می‌شود، اما در آموزه‌های مدیریتی، «ثبات مدیریت» از ارکان موفقیت هر نهاد و موسسه‌ای به شمار می‌رود. در آستانه ۶۰ سالگی سازمان تامین اجتماعی، با مرور مهم‌ترین تحولات این سازمان، نگاهی گذرا به تغییر مدیران سازمان یادشده در دوره پس از انقلاب اسلامی خواهیم داشت. فعالیت‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ در ایران‌ به شکل مدرن آن با تشکیل‌ صندوق‌ احتیاط‌ کارگران‌ شبکه‌ راه‌آهن‌ کشور در سال‌ ۱۳۱۰ پایه‌ریزی‌ شد؛ اما ایجاد و شکل‌گیری فعالیت‌های تامین اجتماعی در ایران به عنوان یک نهاد مردمدار اجتماعی به تصویب‌ لایحه‌ بیمه‌های‌ اجتماعی‌ کارگران‌ در سال‌ ۱۳۳۱ و شروع به‌ کار صندوق بیمه‌های‌ اجتماعی‌ کارگران ‌در اردیبهشت ماه ۱۳۳۲ بازمی‌گردد. ‌‌البته صندوق بیمه‌های‌ اجتماعی‌ کارگران‌ در سال‌ ۱۳۴۲ بنا به‌ پیشنهاد وزارت‌ کار و امور اجتماعی‌ و تایید هیات‌وزیران‌ وقت‌ به‌ صندوق بیمه‌های‌ اجتماعی‌ تغییر نام‌ یافت‌ و نهایتا در تیر ماه‌ ۱۳۵۴ با گسترش‌یافتن‌ دامنه‌ پوشش‌ و شمول‌ تعهدات‌ آن‌ و ادغام‌ برخی‌ صندوق‌های‌ بیمه‌ اجتماعی‌ دیگر، «صندوق تامین‌اجتماعی» تشکیل‌ شد. ‌‌پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی، تعمیم‌ و گسترش‌ تامین‌اجتماعی‌ برگرفته از اصل‌ ۲۹ قانون‌ اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ با تکیه‌ بر برخورداری‌ آحاد مردم‌ از مزایای‌ تامین‌اجتماعی‌ به‌عنوان‌ «حقی‌ همگانی» سرلوحه‌ کار قرار گرفت. در آذرماه‌ سال‌ ۱۳۵۸، ضمن‌ واگذاری‌ اداره‌ امور بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های‌ تحت‌پوشش‌ صندوق تامین ‌اجتماعی‌ به‌ وزارت‌ بهداری ‌و بهزیستی‌ (با حفظ‌ مالکیت‌ سازمان)، مقرر شد تا ۹ درصد از حق ‌بیمه‌های‌ وصولی‌ صندوق بابت‌ درمان‌ در اختیار این‌ وزارتخانه‌ قرار گیرد. این‌ وضعیت‌ تا سال‌ ۱۳۶۹ ادامه‌ یافت‌ تا آنکه‌ در این‌ سال‌ با تصویب‌ قانون الزام، اداره‌ واحدهای‌ درمانی‌ و تامین‌ خدمات‌ درمانی‌ مورد نیاز بیمه‌شدگان‌ مجددا به‌ عهده‌ صندوق تامین‌اجتماعی‌ قرار گرفت. ‌‌در اوایل‌ سال‌ ۱۳۸۳ قانون‌ نظام‌ جامع‌ رفاه‌ و تامین‌اجتماعی‌ به‌ تصویب‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ رسید و صندوق تامین‌اجتماعی‌ به‌عنوان‌ رکن‌ اساسی‌ نظام‌ بیمه‌ای‌ کشور مرتبط‌ به‌ این‌ وزارتخانه‌ و همسو با سیاست‌های‌ کلان‌ نظام‌ جامع‌ تامین‌اجتماعی‌ به‌ ادامه‌ فعالیت‌ پرداخت. در نیمه اول سال ۱۳۸۹ با تصویب مجلس شورای اسلامی نام سازمان تامین اجتماعی به صندوق تغییر یافت و در مرداد ماه ۱۳۹۱ طی مصوبه نامه هیات دولت عنوان تامین اجتماعی از صندوق به سازمان تغییر یافت. اینک پس از گذشت شش دهه یا به عبارتی ۶۰ سال فعالیت مستمر و ارائه خدمات به نیرو‌های مولد، سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد بیمه‌گر اجتماعی کشور شناخته می‌شود. نهادی که در حال حاضر به حدود ۴۰ میلیون نفر از آحاد جامعه خدمات متنوع بیمه‌ای و درمانی ارائه می‌دهد. با توجه به تنوع خدمات، گستردگی پوشش جمعیتی و حضور موثر و فعال در عرصه سرمایه‌گذاری و بورس این سازمان که به واسطه حفظ ذخایر بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران صورت می‌پذیرد، سازمان تامین اجتماعی جایگاه و نقش تعیین‌کننده‌ای در عرصه اجتماعی، اقتصادی و حاکمیتی به عهده دارد. از این روتوجه به دو اصل مهم در این عرصه یعنی حفظ ثبات مدیریتی ورعایت اصل سه جانبه‌گرایی در جهت ارائه مستمر بهبود کمی و کیفی خدمات این سازمان الزامی است؛ اما بررسی وضعیت سازمان تامین اجتماعی به لحاظ مدیریتی، نحوه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیر‌ها در دودهه اخیر گویای این موضوع است که نهاد بیمه‌گر اجتماعی با مشکلات عدیده‌ای در این سال‌ها روبه‌رو بوده است. تغییر هشت مدیرعامل طی ۸ سال، حذف شورای عالی تامین اجتماعی و شکل‌گیری هیات امنا و نادیده گرفتن سه جانبه‌گرایی در آن به طوری که در هیات امنای فعلی تعداد نمایندگان دولت بیشتر از تعداد نمایندگان تشکل‌های کارفرمایی و کارگری در نظر گرفته شده و حضور پر رنگ دولت در انتخاب مدیران و بالاخره سیاسی شدن چهره سازمان تامین اجتماعی از جملات مهم‌ترین این مشکلات است که موجب ایجاد چالش‌هایی جدی دراین عرصه شده است به طور قطع ادامه این روند جز تضعیف این سازمان، کاهش خدمات و نارضایتی جامعه مخاطبان (کارفرمایان، کارگران و مستمری‌بگیران) نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت. در ادامه تنها نگاهی به جدول تغییرات مدیران عامل سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگ‌ترین سازمان بیمه‌گر اجتماعی در دو دوره «آغاز انقلاب اسلامی تا آغاز به کار دولت نهم در سال ۸۴» و از آن تاریخ تاکنون خواهیم داشت.