اخبار آرشیو روزنامه

رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر دیروز در دیدار سران قوا و جمع زیادی از کارگزاران و مدیران رده‌های مختلف کشور، ضمن بیان توصیه‌های رمضانی درباره خودفراموشی فردی و اجتماعی و تبعات آنها، اصلاح وضع اقتصاد و بهبود معیشت مردم را بسیار مهم خواندند و علاوه بر تشریح ظرفیت‌ها و راهکارهایی که ربطی به تحریم ندارد، گفتند: انسجام و همکاری قوا و همه سطوح مسوولیتی، اصلاح نظام ارزی، حفظ ارزش پول ملی، حمایت همه‌جانبه از تولید و سرمایه‌گذاری، سرعت عمل در تصمیم‌گیری و اجرا و به ثمر نشستن طرح‌ها، پرهیز از بی‌تصمیمی و رها شدن کارها و مبارزه جدی با قاچاق، در دستورکار همه مسوولان و دستگاه‌ها قرار گیرد.

رشد اقتصادی پایدار و بالا، بدون مشارکت زنان امکان‌پذیر نیست. تجربه ژاپن نشان می‌دهد که عدم استفاده کافی از توانایی‌های زنان، همراه با کاهش نرخ زاد و ولد و مهاجرت، از عوامل رکود سه‌دهه‌ای این کشور بوده است. تفاوت در دستمزدهای دریافتی همراه با شکاف جنسیتی در رسیدن زنان به پست‌های بالا در سازمان‌ها، عوامل مهم این وضعیت هستند. شکاف جنسیتی در مسیر شغلی، ناشی از عوامل متعددی مانند تعصبات استخدامی، فرهنگ کاری مردسالارانه و هزینه‌های بالای مراقبت از کودکان است. در اقتصاد ایران نیز نگاه به حضور زنان در اقتصاد، توسعه‌محور نیست. مشارکت اقتصادی مردان در ایران حدود ۵برابر زنان است. می‌توان گفت که مهم‌ترین دلیل جاماندگی زنان در بازار کار نگاه معیشتی به اشتغال زنان است؛ به‌طوری‌که مرد نان‌آور خانواده دانسته شده و مسوولیت‌های خانواده نیز بر عهده زنان است. به تبع همین نگاه نیز برنامه مشخصی برای تسهیل ورود زنان به بازار کار به‌وجود نیامده است.

سال۱۴۰۳ صنعت خودرو با رخدادها و تحولات زیادی همراه بود. هرچند عقب‌ماندگی فاحشی در تیراژ خودرو رقم خورد، با این حال واگذاری مدیریت بزرگ‌ترین خودروساز کشور به بخش خصوصی نقطه عطفی در این صنعت خوانده می‌شود. حالا این سوال مطرح است که خودرو در ۱۴۰۴ چه سرنوشتی خواهد داشت؟ تولید افت خواهد کرد، یا روندی صعودی را پیش می‌گیرد؟ اصلا شرایط حفظ تولید فعلی چیست؟ در این زمینه برخی کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» سناریوهای خوش‌بینانه، میانه و بدبینانه در ۱۴۰۴ را بررسی کردند؛ این اظهارنظرات یک فصل مشترک دارد.

وضعیت تولید صنعتی در یازدهمین ماه سال هم قرمز بود. شاخص مدیران خرید در بهمن ۱۴۰۳ تایید می‌کند صنایع کشور به‌دلیل کاهش تقاضا، کمبود برق و گاز، تنگنای ارزی و نااطمینانی سیاسی- اقتصادی شرایط حادی دارند. شواهد بهمن ۱۴۰۳ نشان می‌دهد صنعت از ۶جهت مختلف اعم از صادرات، فروش، دریافت سفارش، مواد اولیه، تحویل و حاشیه سود روندی نزولی را طی می‌کند. در عین حال امیدواری صنعتگران به رونق‌ تولید در آخرین ماه سال به کمترین سطح خود از سال۹۸ رسیده است.

کشاورزی باید پایدار و سودآور باشد؛ اما بدون درنظر گرفتن هزینه‌های پیدا و پنهان کشاورزی، کاشت هر محصول خوراکی برای کشاورزان منفعت دارد. بی‌توجهی به هزینه خودکفایی در کشاورزی در حالی دهه‌هاست محور کار اقتصاد ایران بوده که مصرف آب و فرسایش خاک در این بخش به سطح کم‌سابقه‌ای رسیده است. موضوعی که نتیجه طبیعی تولید غذا برای ۸۵میلیون نفر بدون توجه به بهره‌وری منابع بوده است. اقلامی نظیر برنج و گندم از جمله محصولاتی هستند که سال‌هاست با هدف تامین امنیت غذا مبنای خودکفایی قرار گرفته‌اند. این ایده حتی اخیرا به محصولی مثل موز نیز رسیده است. غافل از اینکه در فقدان کشاورزی مکانیزه، بزرگ‌مقیاس و صنعتی در ایران، این تنها بهره‌برداری بیشتر از آب و خاک است که برای تولید بیشتر محصول مصرف می‌شود. استفاده از این شیوه اما در بلندمدت موجب فرسایش خاک و مصرف آب برای برداشت محصولاتی می‌شود که تولید آنها سود چندانی برای کشور ندارد.

گمانه‌زنی در خصوص مذاکرات بین ایران و آمریکا بار دیگر تشدید شده است؛ از یکسو رئیس‌جمهور ایران در سخنانی که روز پنج‌شنبه داشت به تلاش‌های مسکو و واشنگتن برای فراهم کردن زمینه مذاکرات اشاره کرد و از سوی دیگر روز گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب ایران نوشته و نسبت به مذاکره ابراز تمایل کرده است.

فشار اقتصادی «هزینه اجاره» روی دوش خانوارها فقط به «اجاره‌بهای مسکن» و «کاهش کالری مصرفی» محدود نمی‌شود، بلکه براساس یک مطالعه جدید، بخشی از تورم کالاهای مصرفی نیز تحت‌تاثیر این فاکتور شکل گرفته است. براساس بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد»، سهم اجاره مغازه از کل هزینه‌های عوامل خرده‌فروش به ۴۲درصد رسیده است. بیش از نیمی از فروشگاه‌ها در کشور، اجاره‌ای هستند و این سهم بالا باعث شده است مغازه‌دارها برای تاب آوردن مقابل صاحب مغازه، قیمت برخی اجناس و کالاها را به همین دلیل افزایش دهند. هزینه اجاره مغازه در تهران در این بررسی برآورد شده است.

درآمد سرانه ایران بر حسب برابری قدرت خرید (PPP) در سال ۲۰۲۳ تنها ۱۷هزار و ۶۶۰دلار بوده، در حالی که این رقم برای ترکیه ۴۲هزار و ۲۱۷دلار و برای عربستان ۶۱هزار و ۱۰۳دلار است. این یعنی درآمد سرانه عربستان و ترکیه به ترتیب ۳.۵ و ۲.۴برابر ایران بوده و شکاف اقتصادی ایران با این کشورها عمیق‌تر شده است. چالش‌های اقتصادی ایران در دهه۱۳۹۰، به‌دلیل تحریم‌ها، حضور در لیست سیاه FATF و کاهش درآمدهای نفتی، مهم‌ترین عامل این جاماندگی است. این انزوا مانع جذب سرمایه خارجی، پیوستن به زنجیره ارزش جهانی و توسعه تجارت شده؛ به‌طوری‌که حتی متحدان استراتژیک ایران نیز به‌دلیل اقدامات تقابلی FATF از تعامل اقتصادی با آن پرهیز می‌کنند. این در حالی است که ترکیه با اصلاحات ساختاری، پیوستن به اقتصاد و زنجیره ارزش جهانی، بدون داشتن درآمد‌های نفتی، شکاف درآمد سرانه خود را با کشوری مانند عربستان کاهش داد. در نتیجه، در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ که درآمد سرانه ترکیه رشد ۹۰درصدی را تجربه کرد، این شاخص در ایران تنها ۱۳.۵درصد افزایش یافت. عربستان نیز با وجود داشتن درآمد سرانه بیش از ۶۰هزار دلاری، با تنظیم و اجرای سند چشم‌انداز۲۰۳۰، به دنبال متنوع کردن اقتصاد خود و به تبع آن افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی است. به نظر می‌رسد در حال حاضر شکاف ایجادشده میان درآمد سرانه ایران، ترکیه و عربستان، توازن سیاسی منطقه را تحت تاثیر قرار داده است. در یک دهه گذشته ترکیه و عربستان با توسل به رشد اقتصادی و تعامل با سایر کشورهای جهان توانسته‌اند نفوذ خود را در منطقه افزایش دهند. درحالی‌که ایران به‌دلیل تشدید تحریم‌ها و عدم تعاملات اقتصادی با سایر کشورها، در وضعیت کاهش قدرت سیاسی قرار دارد. در این شرایط، اگر ایران فشار سیاسی را کاهش ندهد و قدرت اقتصادی خود را بازیابی نکند، این روند ادامه خواهد یافت و جایگاه منطقه‌ای‌اش بیش از پیش تضعیف خواهد شد؛ به‌طوری‌که در آرایش‌های سیاسی نمی‌تواند از قدرت اقتصادی خود به‌عنوان یک نقطه قوت استفاده کند.

آخرین ثبت‌نام فروش خودروهای وارداتی۱۴۰۳ در شرایطی امروز آغاز می‌شود که تصویر روشنی از وضعیت واردات خودرو در سال آینده وجود ندارد؛ به‌طوری‌که مشخص نیست با افزایش ۱۰۰درصدی تعرفه‌ها و همچنین تغییر نرخ ارز مبنای محاسبه تعرفه‌ها، قیمت نهایی وارداتی‌ها به چه میزان خواهد بود. از سوی دیگر احتمال بازگشت تحریم‌های شدید و چالش‌های ارزی آینده، واردات را مبهم کرده است. درباره خودروهای برقی و هیبریدی نیز افزایش ناگهانی تعرفه از ۴ و ۱۵درصد به ۱۰۰درصد، روند ورود برقی‌ها را تهدید می‌کند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده در جلسه سخنرانی خود در کنگره، روز پرحاشیه‌ای را پشت سر گذاشت: «از تشویق کم‌رمق دموکرات‌ها تا ایجاد سر و صدا از سوی ال‌گرین، نماینده دموکرات تگزاس.» در سخنرانی ترامپ، گویی یک خط‌کش گذاشته بودند و دو پارگی را در این جلسه دقیق تعریف کرده‌اند.

۴۳ماه تفکر سیاستگذار و قانون‌گذار برسر «آخرهفته ۲روزه» سرانجام به مصوبه‌ای منجر شد که نه می‌توان اسم آن را «تعطیلی» گذاشت و نه «روز کاری». نمایندگان مجلس روز گذشته تصویب کردند، روزهای پنج‌شنبه فقط برای کارکنان دستگاه‌های اداری تعطیل است و در عین حال در متن مصوبه، برخی فعالیت‌های خدماتی از جمله بانک‌ها مستثنی شده‌اند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» براساس الگوی جهانی «آخرهفته ۲روزه» نشان می‌دهد، این مدل تعطیلی مصوب به سه دلیل، رای به «پنج‌شنبه سرگردان» است. تعطیلی به این معنا که همه‌گیر باشد باید در «تقویم رسمی» درج شود و در عین حال تفکیکی بین کارکنان دولت با بقیه شاغلان برای چنین روز غیرکاری اعمال نشود. در حال حاضر تکلیف همه شاغلان و خانوارها با روز جمعه مشخص است. اگر بنای سیاستگذار «تسری وضعیت جمعه به پنج‌شنبه» بود، بعد از نزدیک به ۴سال بررسی چنین مصوبه‌ای از آن استخراج نمی‌شد. بلاتکلیفی خانوارهای دارای فرزند دانشجو و شاغلان بخش خصوصی با این مصوبه باعث می‌شود «تبعات تعطیلی اسمی پنج‌شنبه» بیش‌ از مزایای «آخرهفته ۲روزه واقعی» بروز کند. یکی از دردسرهای احتمالی آن، قطع ارتباط بیشتر بخش‌خصوصی با جهان است.

رشد تولید به محدوده خطر نزدیک می‌شود. درحالی‌که رشد بخش صنایع و معادن کشور در گزارش مرکز آمار ایران در فاصله ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ نزولی بوده، این وضعیت در سال۱۴۰۳ به‌دلیل همزمانی ناترازی با شوک ترامپ و افت تقاضا همراه شده و چشم‌انداز تولید صنعتی را رکودی کرده است. در آخرین گزارش حسابداری ملی نیز رشد این بخش بدون احتساب نفت معادل صفر بوده است. موضوعی که اقدامات عاجل سیاستگذاران را می‌طلبد. بدون یک نقشه راه معقول چشم‌انداز تولید۱۴۰۴ رکودی است.

شهرداران ۶۰ شهر بزرگ جهان سه دهه پیش «زندگی شبانه» را جایگزین «شب‌ مردگی» کردند. این سبک‌زندگی با تشکیل ۴ستون شهری به همت «شهرداران شبانه» در شهرهایی مثل لندن، پاریس و نیویورک ایجاد شد. شهرداران شبانه، یکسری فعالیت روزمره شهروندان را در ساعات ۶ عصر تا ۶ صبح در مناطق اداری شهر مجاز کرده‌اند و برای «تضمین امنیت»، حمل‌ونقل عمومی شبانه و همچنین نورپردازی گسترده را تامین کرده‌اند. ساکنان کلان‌شهرها به‌دلیل مشغله‌های کاری، فرصت «زندگی در روز» را ندارند.

خبرگزاری بلومبرگ روز سه‌شنبه به نقل از یک منبع آگاه از موافقت روسیه برای کمک به دولت آمریکا برای ارتباط با ایران در موضوعاتی مانند «برنامه هسته‌ای و حمایت‌های تهران از متحدان منطقه‌ای ضدآمریکایی» خبر داد.به گفته این منبع که به دلیل حساسیت موضوع ترجیح داده ناشناس باقی بماند، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در تماس تلفنی ماه فوریه خود با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، در این باره ابراز تمایل کرده است و مقامات ارشد دولتش نیز چند روز بعد در جریان مذاکراتشان در عربستان سعودی، این موضوع را با همتایان روس خود در میان گذاشتند. مقامات کاخ سفید هنوز به درخواست برای اظهارنظر پاسخ نداده‌اند. روسیه و ایران نیز علنا این درخواست را تایید یا رد نکرده‌اند. اما دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در پاسخ به پرسش‌های بلومبرگ گفت: «روسیه معتقد است ایالات متحده و ایران باید همه مشکلات را از طریق مذاکره حل کنند» و مسکو «آماده انجام هر کاری که در توان دارد برای دستیابی به این هدف است.»

رئیس قوه قضائیه درنشست‌‎ هم‌اندیشی با اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس خواستار حمایت از سرمایه‌گذاران شد. محسنی‌اژه‌ای با بیان اینکه باید فرهنگ حمایت از سرمایه‌گذاران در کشور تغییر کند، گفت: نباید ثروت را ضدارزش تلقی کنیم. وی بر رفع موانع تولید و ارتقای امنیت سرمایه‌گذاری تاکید کرد و گفت: باید حرمت فرد سرمایه‌گذار را که می‌خواهد به غنای اقتصادی و تولیدی کشور یاری رساند، حفظ کرد.

دولت ترامپ اعمال تعرفه ۲۵درصدی بر کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا و اعمال تعرفه‌ ۲۰درصدی بر کالاهای وارداتی از چین را اجرایی کرد. یک سوال مهم این است که اثر تعرفه‌های جدید بر سطح قیمتی کالاهای مختلف در اقتصاد آمریکا چگونه خواهد بود؟ بر اساس بررسی‌های موسسه مودیز، تعرفه‌ها در برخی کالاها مستقیما به قیمت مصرف‌کننده منتقل می‌شوند؛ درحالی‌که در برخی دیگر، واردکنندگان بخشی از هزینه را جذب می‌کنند. برای کالاهای دارای جایگزین، اثر تعرفه کمتر است؛ زیرا رقابت میان تولیدکنندگان باعث کاهش رشد قیمت می‌شود. اما در کالاهای خاص که جایگزین مستقیم ندارند، تمام هزینه تعرفه به مشتری منتقل می‌شود. تجربه پیشین در رابطه با تعرفه‌ها نشان داد حتی تولیدکنندگان داخلی نیز قیمت‌های خود را در مواجهه با تعرفه‌ها بالا می‌برند. اگرچه تاثیر تعرفه‌ها بر قیمت کالاها متفاوت است، اما نتیجه کلی، افزایش تورم در اقتصاد آمریکا است. از سوی دیگر اعمال تعرفه‌ها باعث کاهش رشد اقتصادی شرکای تجاری خواهد شد.

بازار خودروی ۱۴۰۳رفتار متفاوتی نسبت به سال‌های گذشته از خود نشان داد. در شرایطی نرخ ارز در سال جاری روند صعودی داشت که خودرو از نرخ ارز تبعیت نکرد. یکی از دلایل اصلی عدم تبعیت خودرو از نرخ ارز، رشد واردات خارجی‌ها خوانده می‌شود. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از افزایش قیمت خودروهای داخلی و مونتاژی حکایت دارد، حال آنکه وارداتی‌ها با کاهش قیمت مواجه شدند. خودروهای داخلی ۱۳درصد و مونتاژی‌ها ۸درصد افزایش قیمت را از ابتدای سال تاکنون به خود دیده‌اند، در شرایطی که وارداتی‌ها ۱۳درصد افت قیمت را تجربه کرده‌اند.