علیرضا رحمتی

گروه اقتصادهای نوظهور موسوم به بریکس - متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی - در یک دهه گذشته، به‌واسطه سهم فزاینده‌اش در تولید ناخالص جهان و ذخایر ارزی، در ذهن بسیاری از نخبگان سیاسیِ ایران به‌مثابه «سکوی نجات» از چالش‌های مزمن اقتصاد ملی تصویر شده است؛ بااین‌حال، برابرپنداری بریکس با بدیلی کامل برای نظام اقتصاد جهانی، نوعی خوش‌بینی است که می‌تواند به یک خطای راهبردی دیگر بینجامد. این یادداشت، با هدف شکستن همین تلقی، تلاش می‌کند از رهگذر تحلیل نهادهای مرتبط به تجارت، سرمایه‌گذاری و امور مالی جهان از یک‌سو، و دیپلماسی اقتصادیِ اعضای بریکس از دیگر جهت، نشان دهد که کارکرد واقعی این بلوک بیش از آنکه معجزه‌آسا و ساختارشکن باشد، در چارچوب منطق عمل‌گرایی و تعاملِ نهادینه در اقتصاد جهانی فهم می‌شود.

ایران در اوایل قرن پانزدهم خورشیدی با پیچیده‌ترین چالش اقتصادی تاریخ معاصر خود روبه‌روست. کشوری که هم‌زمان از سرمایه‌ای کمیاب ـ جمعیتی جوان و تحصیل‌کرده، موقعیت ژئواقتصادی بی‌بدیل و منابع طبیعی متنوع ـ برخوردار است و درعین‌حال درگیر سازوکارهایی است که همین مزیت‌ها را خنثی، یا حتی علیه خود، به کار می‌گیرد.

عربستان سعودی با تکیه بر راهبرد «توازن‌‌‌گراییِ گزینشی» میان قدرت‌‌‌های شرق و غرب، به‌‌‌تدریج خود را به یک «میانجی امنیت جمعی» در خاورمیانه بدل کرده است. استقبال از دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین و تسهیل گفت‌‌‌وگوهای غیرمستقیم تهران - واشنگتن در ۲۰۲۵، نشان می‌دهد ریاض چگونه از دیپلماسی دیدارهای سطح بالا برای ارتقای «سرمایه نمادین» خود بهره می‌گیرد.