خبرنگاراستانی «دنیای اقتصاد» ازواکنش فعالان اقتصادی هرمزگان به ایجاد بنادرخشک درکشورگزارش می دهد؛
تضعیف یا تقویت بندرشهیدرجایی؟
دنیای‌اقتصاد- بندرعباس- در این پایانه ها محموله های منتقل شده توسط کشتی به آنها انتقال داده می شوند و به عنوان مرکزی برای انتقال محموله های دریایی به مقاصد داخلی عمل می کنند.هم اکنون بندرخشک آپرین تنها بندر خشک به بهره‌‌‌‌‌برداری رسیده در ایران است، اما در کشور ظرفیت‌های متعددی برای احداث بنادر خشک وجود دارد که برخی از آنها شناسایی شده‌است؛ از جمله بندر خشک پیشگامان(مهریز)، بندر خشک سلفچگان، بندر خشک اصفهان، بندر خشک ایرانشهر، بندر خشک قزوین و بندر خشک فرودگاه امام‌خمینی(ره). همچنین ظرفیت احداث بنادر خشک در استان‌های فارس، لرستان، خراسان‌رضوی، یزد، کرمان، شیراز، کرمانشاه و... وجود دارد.. طرح انتقال بخشی از بارهای بندر شهید رجایی به بنادر خشک ، به عنوان یکی از سیاست‌های کلان دولت برای ساماندهی شبکه ترانزیت کشور و کاهش فشار روی این بندر استراتژیک مطرح شده است. این تصمیم با واکنش‌های متفاوتی از سوی فعالان اقتصادی، کارشناسان و مسئولان استان هرمزگان مواجه شده است. برخی آن را فرصتی برای توسعه لجستیک ملی می‌دانند، درحالی که دیگران نگران تضعیف جایگاه بندر شهید رجایی و پیامدهای اقتصادی-اجتماعی آن هستند.
پسکرانه‌های بندرشهید رجایی
پارسال «علی عبدالعلی‌زاده»، نماینده رئیس‌جمهور درهماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور دربندرعباس ازآغاز برنامه‌ریزی برای انتقال بخشی ازبارهای بندرشهید رجایی به سه بندرخشک داخلی خبر داد.هفته گذشته نیزاین نماینده رئیس‌جمهور درسفربه یزد اعلام کرد: بندرخشک پیشگامان (یزد) و آپرین (تهران) به عنوان پسکرانه‌های رسمی بندر شهید رجایی انتخاب شده و به‌زودی نقش کلیدی در توسعه ملی لجستیک ایفا خواهند کرد .همچنین، در گام‌های بعدی سیرجان نیز به عنوان یکی از پسکرانه‌های این بندر بزرگ به شبکه حمل‌ونقل و ترانزیت کشورافزوده می‌شود.این اظهارات عبدالعلی زاده واکنش های بسیاری از سوی فعالان اقتصادی استان هرمزگان به همراه داشته است. دغدغه اصلی این فعالان، حفظ جایگاه بندرشهید رجایی در نقشه لجستیکی کشور و تقویت آن به‌عنوان گلوگاه ترانزیتی ایران است.
تهدید اشتغال و اقتصاد
مهران نجاتی رئیس انجمن حمل‌ونقل و لجستیک استان هرمزگان با اشاره به پیامدهای اجرای طرح خروج کالا ازبندر شهید رجایی می‌گوید: نمی‌توان بدون درنظر گرفتن اشتغال موجود و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، اقدام به خلوت‌سازی این بندرکرد.سرمایه‌گذاران سال‌ها برای توسعه خدمات بندری تلاش کرده‌اند، اما اکنون بدون ارائه راهکارمشخص، همه‌چیز را بنام خلوت‌سازی کنار می‌زنند.اگراین خلوت سازی بدون نسخه‌ای دقیق و کارشناسی صورت گیرد، نه‌تنها اشتغال را تهدید می‌کند، بلکه تعادل اقتصادی استان را نیز به هم خواهد زد.او با انتقاد از روند تصمیم‌گیری دراین حوزه تاکید می‌کند: ما نگران آن هستیم که بدون درنظر گرفتن نظرات بخش خصوصی و ذی‌نفعان، تصمیماتی شتاب‌زده اتخاذ شود.تصمیمات باید دربسترکارشناسی و با محوریت استان، به‌خصوص درتعامل با فعالان اقتصادی بندری اتخاذ شود.
نقش بخش خصوصی درتصمیم گیری‌ها
رئیس انجمن حمل‌ونقل و لجستیک استان هرمزگان درادامه به بخشنامه‌های اخیردولت اشاره می‌کند: اکنون حمل یکسره برای کالاهای اساسی نظیر گندم و نهاده‌های دامی و... انجام می‌شود و دولت به‌عنوان متولی، روند مشخصی برای آن تعریف کرده است. اما در حوزه کانتینری، با انباشت مواجه هستیم و متأسفانه نسخه غلط پیچیده می‌شود. تصوربراین است که همه کالاها باید فوراً از بندرخارج شود، درحالی‌که زیرساخت‌ها در سایر نقاط کشور پاسخگوی چنین سیاستی نیست. نجاتی معتقداست: مبنای تصمیم‌گیری باید به صورت کارشناسی و درنظرگرفتن شرایط اقتصادی، اجتماعی و امنیتی استان باشد و انتظار داریم بخش خصوصی به‌عنوان شریک دولت درحوزه توسعه لجستیک، در تصمیم‌گیری‌ها نقش پررنگ‌تری داشته باشد.
نگرانی جامعه اقتصادی
علی صادقی، ازفعالان اقتصادی استان هرمزگان،معتقداست:بندرعباس نقش پشتیبان اصلی درانتقال کالاهای وارداتی و صادراتی کشور را ایفا می‌کند.بندر شهید رجایی به دلیل تجمیع بالای کالا، به یکی از بنادر شاخص ایران بدل شده و بالغ‌بر ۸۰ درصد کانتینرهای وارداتی کشور از این بندرعبور می‌کنند، بااین‌حال، تصمیم اخیر دولت برای انتقال و توزیع کالاها به سایر نقاط، بدون مشورت با فعالان بندری، موجب نگرانی جدی جامعه اقتصادی و خدماتی استان شده است.او تاکید می‌کند:این تصمیم می‌تواند منافع گروه‌های مختلف استان ازجمله شرکت‌های حمل‌ونقل، تخلیه و بارگیری، ترخیص‌کاران و حتی کارگران بندر را تحت تأثیر قرار دهد.
پیامدهای طرح دولت برای هرمزگان
صادقی براین باوراست که اگر روند خروج کالا از بندرشهیدرجایی ادامه یابد، بندرعباس با بحران کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص مواجه می‌شود و دچار عقب‌ماندگی در حوزه دانش فنی بندری خواهد شد. اومی‌گوید: خلوت‌سازی اسکله‌ها بدون برنامه‌ریزی دقیق، نه تنها اشتغال مستقیم ۱۶ هزار نیروی کار را تهدید می‌کند، بلکه باعث کاهش درآمدهای مالیاتی و بیمه‌ای استان نیزمی‌شود که قطعاً ضررهای بلندمدتی برای استان به همراه خواهدداشت.اوپیشنهاد می دهد ازظرفیت استان هرمزگان برای ایجاد بندرخشک درنقاط پراکنده استفاده شود تا سهم بیشتری از فرآیند ترخیص و حمل‌ونقل در داخل استان حفظ شود. این فعال اقتصادی تاکیدمی‌کند: نمایندگان مجلس باید در چنین فرآیندهایی فعال‌ترظاهر شوند. خلوت سازی بندرشهید رجایی فقط یک تصمیم اداری نیست، بلکه یک موضوع راهبردی و اقتصادی است که به تمام استان مربوط می‌شود.باید پیش از ابلاغ چنین بخشنامه‌ای، نظرتخصصی فعالان بندری و نمایندگان مردم نیز لحاظ می‌شد.
استفاده ازابزارهای نوین گمرکی
صالح دریانورد، مشاوراتاق بازرگانی استان هرمزگان، با اشاره به زیاده‌خواهی برخی نمایندگان استان‌ها برای برخورداری از بندرهای خشک،می‌گوید: نمایندگان مجلس در دوره‌های مختلف، ایجاد بنادر خشک را به‌عنوان یک امتیاز برای حوزه انتخابیه خود پیگیری کرده‌اند.او حادثه اخیردربندرشهید رجایی و تراکم شدید کانتینرها را یکی ازدلایل طرح موضوع بنادر خشک دانست و معتقداست: تمرکز اصلی باید بر خلوت‌سازی گمرکات با استفاده ازابزارهای نرم‌افزاری و سیاست‌گذاری استراتژیک باشد، نه صرفاً انتقال فیزیکی کالا. او پیشنهاد می‌دهد: کالاهای حیاتی مانند دارو و غذا از طریق بنادر خشک توزیع شوند. دریانورد هشدارمی‌دهد: تمرکز بیش‌ازحد برجابجایی کالا ازمرزها می‌تواند به ساختار مرزی کشورآسیب وارد کند. اومی‌گوید: بندر شهید رجایی به‌رغم برخورداری از یک‌چهارم ظرفیت کانتینری کشور، هنوزبه‌صورت کامل فعال نشده، هرچند روند توسعه آن در جریان است.
انتقاد ازسیاست های دولت
فرامرزگودرزی رئیس انجمن صادرات و واردت اتاق بازرگانی استان هرمزگان با نقد ازروند فعلی توسعه بنادرخشک می‌گوید: ایجاد بندرخشک در مناطق مختلف کشوردرحالی مطرح می شودکه زیرساخت‌های واقعی آن هنوز فراهم نشده است.اومی افزاید: بر اساس برنامه‌های مطرح‌شده، قراراست کالاها ازطریق بنادرخشک ترانزیت شوند، اما این روند نه‌تنها موجب افزایش هزینه حمل‌ونقل می‌شود، بلکه درنهایت فشاراقتصادی بیشتری را متوجه مصرف‌کننده نهایی می‌کند. گودرزی، باانتقاد از دولت می‌گوید: دولت برای جلوگیری از انباشت کالا، ظرفیت انبارداری را در بنادر افزایش داده، اما به‌جای اصلاح زیرساخت‌های ناکارآمد، فقط به‌ظاهر موضوع پرداخته است.اوتاکیدمی‌کند: ترانزیت کالا اگرچه ازنظر زمانی تفاوت چشمگیری با واردات ندارد، اما بار مالی زیادی ایجاد می‌کند که باعث غیرفعال شدن برخی شرکت‌ها و بی‌اثر شدن زیرساخت‌های قبلی شده است.اومعتقداست:اگرروند ترخیص کالا از۱۰ روز به ۲ روز کاهش یابد نیازی به بندرخشک نداریم چرا که روند کالا و ترخیص سریع‌ترانجام می‌شود. این اقدام باعث می‌شود هزینه‌های مضاعف تولیدکنندگان کاهش یابد.
فرصتی برای توسعه تجارت ملی
به نظرمی‌رسد ایجاد بندرخشک درهرمزگان، با مدیریت صحیح، می‌تواند کارایی بندر شهید رجایی را افزایش دهد و هرمزگان را به قطب لجستیک خلیج فارس تبدیل کند. البته موفقیت آن منوط به همکاری دولت و بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل چندوجهی است.ایجاد بندرخشک درهرمزگان به عنوان پشتیبان بندر شهید رجایی، نه تنها یک ضرورت لجستیکی، بلکه یک فرصت استراتژیک برای توسعه تجارت ملی و منطقه‌ای است.این پروژه می‌تواند با کاهش فشاربربندرشهید رجایی، افزایش انعطاف پذیری زنجیره تأمین، و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل چندوجهی، نقش کلیدی در رشد اقتصادی ایران ایفا کند.تصمیم‌گیری درباره بنادر خشک باید با نگاهی جامع و مبتنی بر منافع ملی و استانی انجام شود.درنهایت، هرگونه اقدام باید با درنظر گرفتن پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و امنیتی باشد تا بتوان به توازنی پایداربین منافع ملی و استانی دست یافت.
