چرا طرح نشان‌دار کردن مالیات اجرا می‌شود؟
توسعه با سوخت درآمد مالیاتی
این برنامه فرصتی فراهم می‌کند تا شهروندان بتوانند به‌طور مستقیم انتخاب کنند که مالیاتی که می‌پردازند در چه پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری شود و بدین ترتیب مشارکت آنان در توسعه زیرساخت‌ها و خدمات عمومی افزایش یابد. این اقدام نه تنها موجب توزیع بهتر منابع در مناطق مختلف می‌شود، بلکه نقش موثری در ارتقای عدالت اجتماعی و بهبود شرایط زندگی مردم ایفا می‌کند. کارشناسان معتقدند چنین رویکردی می‌تواند انگیزه مردم برای پرداخت مالیات را بالا ببرد و زمینه‌ای برای توسعه پایدار کشور فراهم آورد.
تغییر نگاه مردم به پرداخت مالیات
سازمان امور مالیاتی کشور از ابتدای سال ۱۴۰۳، با هدف تحقق عدالت مالیاتی و شفاف‌سازی مصرف منابع عمومی، طرحی نوآورانه و بی‌سابقه را با عنوان «نشان‌دار کردن مالیات» اجرایی کرد و فصل تازه‌ای در نظام مالیاتی ایران گشود. این اقدام، نحوه تعامل مردم با دولت را تغییر داد و مشارکت شهروندان را در تخصیص منابع مالیاتی افزایش داد.
در این طرح، مؤدیان مالیاتی هنگام پرداخت می‌توانند به صورت داوطلبانه تعیین کنند که بخشی از مالیاتشان در چه پروژه‌هایی هزینه شود؛ از طرح‌های عمرانی و آموزشی گرفته تا پروژه‌های فرهنگی، بهداشتی و زیرساختی. این روند، پرداخت مالیات را از یک وظیفه اجباری به فرصتی برای اثر گذاری مستقیم بر توسعه محلی و ملی تبدیل کرده است.
کارشناسان می‌گویند که نشان‌دار کردن مالیات توانسته است منابع مالی را به سمت پروژه‌های اولویت‌دار هدایت کند و اعتماد عمومی به نظام مالیاتی را افزایش دهد. آنان تاکید می‌کنند که اجرای این طرح در حوزه انرژی نیز با حمایت از توسعه انرژی‌های پاک و بهینه‌سازی مصرف، هم هزینه‌های خانوارها را کاهش داده و هم به حفظ محیط زیست کمک کرده است.
به گفته کارشناسان، استفاده از منابع مالیاتی برای اجرای پروژه‌های زیرساختی در بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، انرژی، آموزش و بهداشت، مسیر توسعه متوازن را هموار کرده و دسترسی همگانی به خدمات عمومی را فراهم آورده است. آنان معتقدند که تخصیص درآمدهای مالیاتی به توسعه زیرساخت‌ها در مناطق محروم، امکان دسترسی همگانی به آب، برق، گاز و دیگر خدمات اساسی را افزایش داده و کیفیت زندگی را ارتقا داده است.
همچنین آنها می‌گویند که نوسازی شبکه‌های فرسوده، احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر و بهبود سیستم‌های توزیع، از جمله اقداماتی است که با اجرای این طرح امکان‌پذیر شده و نابرابری‌ها را کاهش داده است. به باور آنان، افزایش ۵۰ درصدی اعتبارات این طرح در سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که دولت عزم جدی برای تحقق اهداف توسعه پایدار دارد و می‌خواهد با تزریق منابع بیشتر به بخش‌های کلیدی مانند انرژی، بهداشت، آموزش و زیرساخت‌های روستایی، پروژه‌های بزرگ‌تر و موثرتر را به اجرا بگذارد.
وقتی مردم بدانند مالیاتشان صرف ساخت کتابخانه، احداث زمین ورزشی یا تجهیز مراکز درمانی در منطقه خودشان شده، انگیزه بیشتری برای پرداخت مالیات پیدا می‌کنند. این رویکرد باعث می‌شود مردم مالیات را به چشم سرمایه‌گذاری در آینده محل زندگی خود ببینند و نه یک اجبار.
این طرح تاکنون توانسته است گام‌های بزرگی در تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام بردارد. بسیاری از این پروژه‌ها که پیش‌تر به یک تا دو‌میلیارد تومان منابع نیاز داشتند، اکنون با مشارکت مالی مؤدیان تکمیل شده‌اند. نمونه‌های آن شامل تکمیل و تجهیز مدارس در مناطق محروم است که سال‌ها به دلیل کمبود بودجه نیمه‌کاره مانده بودند.
به گفته تحلیلگران «نشان‌دار کردن مالیات» نه‌تنها یک سیاست مالی، بلکه حرکتی فرهنگی و اجتماعی است که پرداخت مالیات را از یک تکلیف خاموش به انتخابی آگاهانه و اثرگذار تبدیل کرده است. آنان تاکید می‌کنند که این انتخاب می‌تواند شهر، محله و حتی آینده کشور را بسازد.
قریب به ۲هزار پروژه عمرانی در یک سال
طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها که نخستین‌بار در سال ۱۴۰۳ کلید خورد، توانست در همان سال آغازین خود دستاوردی کم‌نظیر رقم بزند. با تخصیص اعتباری بالغ بر ۱۲ هزار‌میلیارد تومان، این طرح منجر به تکمیل نزدیک به ۲هزار پروژه نیمه‌تمام در سراسر کشور شد و توانست توجه مردم، مسوولان و کارشناسان را به خود جلب کند.
استقبال گسترده شهروندان و موفقیت قابل‌توجه این طرح، سبب شد تا اعتبار آن در سال ۱۴۰۴، ۵۰ درصد افزایش یابد و به ۱۸.۲ هزار‌میلیارد تومان برسد. این اعتبار افزوده، اکنون پشتوانه‌ای برای اجرای حدود ۱۵۰ پروژه مهم آب‌رسانی و توسعه راه‌ها است که باید طی سال جاری تامین اعتبار و عملیاتی شود.
شفافیت مالی و عدالت اجتماعی، دو ستون اصلی این طرح هستند. در قالب این برنامه، مردم می‌توانند به طور مستقیم تعیین کنند که مالیات پرداختی‌شان در کدام پروژه‌ها هزینه شود؛ رویکردی که علاوه بر افزایش اعتماد عمومی، موجب باز توزیع عادلانه امکانات و رفع محرومیت در مناطق کم‌برخوردار شده است.
مشارکت فعال مردم و تاثیر بر استان‌ها
گزارش‌ها نشان می‌دهد که تنها در استان قزوین، با مشارکت بیش از ۶۷۰۰ مؤدی مالیاتی، ۱۲۹ میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌های طرح نشان دار کردن در این استان تامین شد. این منابع نقش مهمی در تکمیل طرح‌هایی داشت که سال‌ها به دلیل کمبود بودجه متوقف مانده بودند.
در آذربایجان‌غربی نیز حوزه بهداشت و درمان با اجرای ۱۳ طرح بیشترین سهم از پروژه‌های نشان‌دار شده را به خود اختصاص داد. این طرح‌ها عمدتا در مناطق محروم اجرا شده‌اند. پس از آن، بخش‌های حمل‌ونقل و عمران شهری با اعتباری بالغ بر ۲۳۹میلیارد تومان، بیشترین حجم اعتبار مورد نیاز را جذب کرده‌اند.
طبق اعلام اداره‌کل امور مالیاتی این استان، در سال گذشته ۴۳ پروژه از محل مالیات‌های نشان‌دار آغاز شد که برای تکمیل آنها ۴۴۶میلیارد تومان اعتبار نیاز بود. از این میان، ۳۰ پروژه به طور کامل تامین اعتبار شده و به بهره‌برداری رسیده‌اند.
در استان کردستان، ۱۰ هزار و ۷۰۸ مؤدی در این طرح مشارکت کرده‌اند که بیشترین انتخاب آنها به پروژه‌های حوزه آموزش و پرورش اختصاص داشته است؛ اقدامی که نشان از اهمیت بالای ارتقای زیرساخت‌های آموزشی در نگاه شهروندان دارد.
استان خراسان رضوی نیز با ۲۱ هزار و ۱۸۷ مؤدی رکورددار مشارکت در این طرح بوده است. این افراد از طریق تکمیل فرم «تبصره ماده ۱۰۰» محل هزینه‌کرد مالیات خود را برای ۲۰۸ پروژه تعیین کرده‌اند. از این میان، ۱۳۹ پروژه به طور کامل و صددرصد از محل مالیات‌های پرداختی مؤدیان و با انتخاب مستقیم آنها تامین اعتبار شده است.
به گفته کارشناسان، این سطح از مشارکت مردمی، نه‌تنها شفافیت مالیاتی را تقویت می‌کند، بلکه سبب می‌شود اجرای طرح‌ها و پروژه‌های عمرانی، آموزشی و خدماتی با سرعت و دقت بیشتری پیش برود و حس اعتماد و تعلق شهروندان نسبت به نظام مالیاتی افزایش یابد.
اختصاص ۱درصد مالیات به پروژه‌های اولویت‌دار
طبق آیین‌نامه اجرایی نشان دارکردن مالیات‌ها، سازمان برنامه و بودجه کشور موظف است با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی، سازوکاری را فراهم کند تا یک درصد از کل درآمدهای مالیاتی به طرح‌های اولویت‌دار سرمایه‌گذاری اختصاص یابد. تخصیص اعتبارات به این پروژه‌ها بر اساس سهم هر استان از درآمد مالیاتی صورت می‌گیرد، به جز استان تهران که سهم آن با ضریب کمتری محاسبه می‌شود و مابه‌التفاوت به استان‌های کم‌برخوردار اختصاص می‌یابد.
مؤدیان مالیاتی می‌توانند مالیات خود را به دلخواه به پروژه‌های معرفی شده تخصیص دهند و سازمان امور مالیاتی بستر انتخاب و ثبت این تخصیص‌ها را به صورت سامانه‌ای فراهم می‌کند. در صورتی که میزان مالیات تخصیص یافته کمتر از سقف یک درصد باشد، مابقی منابع توسط سازمان برنامه و بودجه به پروژه‌های اولویت‌دار دیگر تخصیص می‌یابد.
اعتبارات این طرح‌ها پس از گردش خزانه، با رعایت قوانین بودجه قابل پرداخت است و سازمان برنامه و بودجه موظف است ظرف مدت یک ماه پس از اعلام درآمدها، اعتبار لازم را ابلاغ کند. همچنین، گزارش تخصیص منابع به هر پروژه باید تا ۱۵ روز پس از تخصیص به صورت عمومی اعلام شود و نام مؤدیان مالیاتی نیز در دسترس عموم قرار گیرد تا شفافیت و مشارکت مردم در این روند افزایش یابد.
