نظام مالیاتی هوشمند، عدالت اقتصادی را محقق می‌کند
سپر دفاعی در برابر رانت و فساد
این ساختار سنتی، درحالی‌که وظیفه خود را انجام می‌داد، اما در برابر چالش‌های بزرگ و مدرنی مانند فرار مالیاتی سازمان‌یافته، رانت و فساد اقتصادی، به سادگی آسیب‌پذیر بود. در این میان، بخش عمده‌ای از بار مالیاتی بر دوش کارمندان، حقوق‌بگیران و کسب‌وکارهای کوچکی قرار می‌گرفت که به دلیل شفافیت درآمدهایشان، امکان فرار از مالیات را نداشتند.
در مقابل، شرکت‌های بزرگ و سودجویان اقتصادی با استفاده از حفره‌های قانونی، فاکتورهای جعلی و معاملات غیررسمی، از پرداخت سهم خود شانه خالی می‌کردند. این شکاف عمیق، نه تنها به درآمد دولت آسیب می‌زد، بلکه مهم‌تر از آن، حس ناعادلانه بودن سیستم را در جامعه تقویت می‌کرد.
اما امروز، داستان مالیات در حال تغییر است. سازمان امور مالیاتی کشور، با گامی بزرگ و رو به جلو، پا به میدان مبارزه با این بی‌عدالتی گذاشته است. این مبارزه دیگر با بازرسی‌های سنتی و پرونده‌های کاغذی انجام نمی‌شود؛ بلکه ابزار اصلی آن، هوش، داده و فناوری است.
قهرمان این داستان، پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان است که با اجرای دقیق ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، یک انقلاب نرم در نظام مالیاتی کشور به پا کرده است. این سامانه، نه یک ابزار اداری صرف، بلکه یک سپر دفاعی مستحکم برای حفاظت از اقتصاد سالم و مبارزه با فساد است.
از پنهان‌کاری تا شفافیت
برای درک اهمیت این تحول، باید به گذشته بازگردیم. در دوران پیش از این سامانه، یک شرکت می‌توانست با ثبت شرکت‌های کاغذی، ایجاد معاملات صوری و استفاده از فاکتورهای غیرواقعی، سودهای کلان خود را در دل سایه اقتصاد پنهان کند. این اقدامات نه تنها باعث می‌شد که مالیاتی پرداخت نشود، بلکه به یک رقابت ناعادلانه در بازار منجر می‌شد. کسب‌وکارهای صادق، به دلیل پرداخت کامل مالیات، از نظر هزینه تمام شده کالا و خدمات، توان رقابت با این شرکت‌ها را از دست می‌دادند. نتیجه این وضعیت، کاهش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی و در نهایت، تضعیف پایه‌های اقتصادی کشور بود.
اما با ظهور سامانه مؤدیان، بازی به کلی تغییر کرده است. این سامانه با ثبت و رصد صورتحساب‌های الکترونیکی، یک ردپای دیجیتال غیرقابل انکار از هر معامله به جا می‌گذارد. هر فاکتور فروش، هر خرید و هر خدمتی که ارائه می‌شود، در یک شبکه هوشمند ثبت می‌گردد و ارتباط بین خریدار و فروشنده را به صورت شفاف مشخص می‌کند. این فرآیند، عملا امکان صدور فاکتورهای جعلی را از بین برده و اجازه نمی‌دهد که یک شرکت با دستکاری اطلاعات، سود خود را پنهان کند. به عبارت دیگر، سامانه مؤدیان مانند یک دوربین مداربسته هوشمند عمل می‌کند که تمام معاملات را در لحظه رصد کرده و تصویر کامل اقتصاد را ترسیم می‌کند.
ابزاری برای عدالت و رقابت سالم
اجرای موفق سامانه مؤدیان، فراتر از یک دستاورد صرفا فنی، پیروزی بزرگی برای عدالت اجتماعی و رقابت سالم اقتصادی است. این سیستم از جهات مختلف، نتایج مثبت و قابل لمسی به همراه دارد؛ در گام اول، به برقراری عدالت مالیاتی کمک می‌کند. اکنون، با شناسایی دقیق و هوشمند درآمدهای واقعی، بار مالیاتی به شکلی عادلانه‌تر توزیع می‌شود و فشار از روی اقشار کم‌درآمد و کسب‌وکارهای شفاف برداشته شده تا بر دوش کسانی قرار گیرد که سال‌ها از پرداخت سهم خود طفره رفته‌اند.
این حس عدالت نه تنها اعتماد عمومی را به نظام مالیاتی و دولت افزایش می‌دهد، بلکه زمینه را برای ایجاد محیط رقابتی سالم نیز فراهم می‌سازد. به لطف این سامانه، دیگر یک مغازه‌دار کوچک نگران این نیست که رقیب بزرگ‌تر او با فرار از مالیات، قیمت‌های پایین‌تری را ارائه دهد و سهم بازار او را از بین ببرد؛ چرا که سامانه مؤدیان زمین بازی را برای همه یکسان کرده است و اکنون، موفقیت یک کسب‌وکار به کیفیت محصولات و تلاش مدیران آن بستگی دارد، نه به مهارت آنها در پنهان کردن درآمد. این دستاوردها بدون یک تحول درونی ممکن نبود؛ چرا که سازمان امور مالیاتی از یک نهاد سنتی به یک سازمان داده‌محور تبدیل شده است.
تحلیل داده‌های ثبت‌شده در سامانه، به جای ممیزی‌های وقت‌گیر و پرهزینه، به صورت هوشمند و دقیق انجام می‌شود و این رویکرد، نه تنها زمان و منابع را آزاد می‌کند، بلکه دقت و سرعت تشخیص تخلفات را به طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد. در نهایت، ثمره تمام این اقدامات، افزایش درآمدهای دولت و بهبود خدمات عمومی است. هر مبلغی که از فرار مالیاتی جلوگیری شود، به چرخه اقتصاد بازمی‌گردد و منبعی مطمئن برای تامین هزینه‌های دولت در حوزه‌های حیاتی مانند سلامت، آموزش، زیرساخت‌ها و پروژه‌های عمرانی خواهد بود. مالیاتی که امروز به شکل عادلانه جمع‌آوری می‌شود، فردا به صورت جاده‌های بهتر، مدارس نوساز و بیمارستان‌های مجهز به جامعه باز می‌گردد.
مالیات؛ سرمایه‌گذاری برای آینده
مالیات هوشمند بیش از آنکه یک ابزار جمع‌آوری درآمد باشد، یک پیمان اجتماعی مدرن است. پیمانی که در آن، شهروندان و کسب‌وکارها با اطمینان از عدالت و شفافیت سیستم، در ساختن یک آینده بهتر شریک می‌شوند. سازمان امور مالیاتی، با اتکا به فناوری و با اجرای قوانینی مانند سامانه مؤدیان، نشان داده که در مسیر تحول قرار گرفته و در حال گذار از نقش یک «جمع‌آوری‌کننده» به «مدیر عدالت اقتصادی» است.
این سازمان، با این ابزارها، نه تنها از منافع مالی دولت، بلکه از سلامت، شفافیت و رقابت عادلانه در اقتصاد کشور دفاع می‌کند و این بزرگ‌ترین گام برای تقویت اعتماد و امید در جامعه است. در پایان، می‌توان گفت که مبارزه با رانت و فساد، دیگر فقط یک شعار نیست؛ بلکه به یک فرآیند هوشمند، فناورانه و عملیاتی تبدیل شده است که آینده اقتصاد کشور را تضمین می‌کند.
* کارشناس حوزه مالیات
