رویارویی اجتناب‌ناپذیر ترکیه و اسرائیل بر سر سوریه؟
به نظر می‌رسد گفت‌وگوهای جاری درباره توافق امنیتی اسرائیل و سوریه با میانجی‌گری ایالات متحده در حال پیشرفت است، اما دیپلمات‌ها و کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند که این توافق می‌تواند رقابت پرتنش بین دو بازیگرمنطقه‌ای، یعنی اسرائیل و ترکیه بر سر نفوذ در سوریه را تشدید کند. مذاکرات اخیر بین مقامات ارشد اسرائیلی و سوری گزارش‌های متعددی درباره توافقی برای مدیریت تنش‌ها ایجاد کرده است. برخی حتی از احتمال برگزاری نشستی سه‌جانبه در حاشیه مجمع عمومی ماه سپتامبر سازمان ملل متحد با حضور دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل و ابومحمد الجولانی رئیس حکومت دمشق سخن گفته‌اند.
هفته گذشته، اسعد حسن الشیبانی، وزیر امور خارجه جولانی با هیأتی اسرائیلی به رهبری ران درمر، وزیر امور استراتژیک در پاریس دیدار کرد. به گزارش خبرگزاری عربی سوریه، این گفت‌وگوها بر کاهش تنش و توافق‌هایی دیگر متمرکز بود.
ترکیه در پس‌زمینه
روز یکشنبه، الجولانی گزارش‌ها درباره مذاکرات «پیشرفته» دولتش با اسرائیل برای توافقی امنیتی بر اساس خطوط جدایی ۱۹۷۴ بین اسرائیل و سوریه را تأیید کرد. دفتر ریاست‌جمهوری سوریه در بیانیه‌ای گفت که روز دوشنبه، او در دمشق با تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا برای سوریه دیدار کرد. باراک یک روز پیش از آن در اسرائیل با نتانیاهو دیدار کرده بود.
باراک به اکسیوس گفت: «اسرائیل و سوریه با حسن‌نیت درباره توافق امنیتی احتمالی گفت‌وگو می‌کنند. آنها نیت و تمایل متقابلی دارند، اما هنوز کارهای بیشتری باید انجام شود. گفت‌وگوی سازنده بین آنها راهی برای رسیدن به تفاهم پایدار است.»
با این حال، یک منبع ارشد امنیتی اسرائیل به المانیتور گفت که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نفوذ کشورش در سوریه را واگذار نخواهد کرد. این منبع افزود که رژیم صهیونیستی، هاکان فیدان وزیر امور خارجه اردوغان را کسی می‌داند که عملاً الجولانی را «مدیریت» می‌کند.
این منبع امنیتی اسرائیلی که به شرط ناشناس‌ماندن سخن گفت، اظهار کرد که رویکرد و سیاست ترک‌ها بر اساس تفکر نوعثمانی آنها برای احیای نفوذ ترکیه در سراسر حوزه مدیترانه پیش می‌رود. اردوغان حامی کلیدی گروه تکفیری جولانی بوده و اولین کشوری بود که هنگام به قدرت‌رسیدنش از او حمایت کرد. او استدلال کرد که بنابراین، حتی ایالات متحده نیز نمی‌تواند شکافی بین سوریه و ترکیه ایجاد کند.
او افزود: «این هدف باراک نیست. او در تلاش بوده تا خطوطی برای تعیین حدود بین ترکیه و اسرائیل ترسیم کند و همچنین خطوط قرمز را مشخص کند.»
اسرائیل و دولت موقت الشرع منافع ویژه‌ای در توافق امنیتی دارند. جولانی به دنبال رسمیت بخشیدن بین‌المللی دولت خود و سرازیرشدن کمک‌ها به سوریه است. در همین حال، اسرائیل می‌خواهد جنوب سوریه را غیرنظامی کرده و با ایجاد خط حائل از استقرار تسلیحات استراتژیک در این منطقه جلوگیری کند.
با این حال، یک منبع دیپلماتیک ارشد اسرائیلی هشدار داد تل آویو ممکن است با ائتلافی تحت رهبری اخوان‌المسلمین که از قطر و از طریق دمشق تا آنکارا امتداد دارد، روبه‌رو شود. این منبع دیپلماتیک افزود: «ترکیه عضو ناتو و بسیار نزدیک به دولت ترامپ است. اگرچه اردوغان اسرائیل را دشمن معرفی کرده، ما هیچ قصدی برای جنگ با ترکیه نداریم؛ اگرچه در خاورمیانه هر چیزی ممکن است.»
اسرائیل عمدتاً نگران حضور نظامی ترکیه در سوریه، به ویژه در منطقه کردنشین شمال است که احتمال دارد به سمت جنوب گسترش یابد. یک منبع ارشد اطلاعاتی سابق اسرائیل به المانیتور گفت: «ترکیه اکنون به دنبال تسلط بر بازسازی ارتش سوریه هست؛ اگرچه تلاش‌های آنکارا در آذربایجان با موانع جدی مواجه شد اما در سوریه، این امر واقع‌بینانه‌تر به نظر می‌رسد، بنابراین اسرائیل باید مطمئن شود که کنترل را از دست ندهد.» او افزود: «مرد کلیدی فیدان است. افراد زیادی در اسرائیل او را خوب می‌شناسند. او مرد بسیار جدی اما بسیار مصممی است. او می‌خواهد سوریه را به نیروی نیابتی ترکیه تبدیل کند.»
به طور کلی، نهادهای امنیتی و سیاسی در اسرائیل از توافق امنیتی با سوریه حمایت می‌کنند، اما نه به هر قیمتی و تحت هر شرایطی. یک مقام ارشد امنیتی سابق اسرائیل به المانیتور گفت: «به اردنی‌ها توجه کنید. آنها بسیار به سوریه مشکوک هستند. برخلاف ما، آنها مرز را برای کمک به دروزی‌ها باز نکردند، به الجولانی اعتماد ندارند و متقاعد نشده‌اند که او تروریستی در لباس غربی نیست. آنها اکنون برای اولین بار به سربازی اجباری در ارتش اردن روی آورده‌اند و این نشان‌دهنده سطح بدبینی آنهاست.»
برش، پل زدن بر شکاف
سوری‌ها خواستار عقب‌نشینی اسرائیل به خطوط آتش‌بس ۱۹۷۴ هستند که یک سال پس از جنگ آنها برقرار شد. از سوی دیگر، اسرائیل بر حفظ حضور خود در منطقه استراتژیک سوری یعنی کوه هرمون همراه با غیرنظامی‌سازی کامل بلندی‌های جولان سوریه، بین درعا و مرز سرزمین‌های اشغالی اصرار دارد.
اسرائیل همچنین خواستار تضمین‌هایی برای امنیت اقلیت دروزی سوریه است؛ به ویژه پس از کشتار ماه گذشته که گفته می‌شود نیروهای جولانی در آن دخیل بوده‌اند. نفوذ اقلیت دروزی‌های ساکن اراضی اشغالی از آنجایی مشهود بوده که شیخ موفق طریف، رهبر معنوی آن به هیأت اسرائیلی در پاریس پیوست.
طرفین درباره ایجاد کریدوری از اسرائیل به منطقه دروزی‌ها در جنوب سوریه بحث کردند، اما این پیشنهاد با مخالفت‌هایی از سوی دمشق و برخی صهیونیست‌ها مواجه است. مخالفان در اسرائیل هشدار می‌دهند که چنین اقدامی عملاً اسرائیل را مسئول امنیت و رفاه دروزی‌های سوریه خواهد کرد.
اسرائیل امیدوار است با تزریق میلیاردها دلار به سوریه با هدایت ایالات متحده و بودجه کشورهای حوزه خلیج فارس، نفوذ ترکیه را خنثی کند.
